आधार

"बऱ्याच दिवसांत आरतीबद्दल काही बोलली नाहीस. सगळं ठीक ना?" रश्मीचा प्रश्न आला.
"अगं, बोलायचं काय त्यात? इतक्यात आमच्यातच काही बोलणं झालं नाहीये बघ.. आणि खरं तर आता तुझ्याशी मी तिच्याबद्दल बोलायलाच नको. Now that I am coaching her. In a way, client-coach confidentiality म्हण." विभा उत्तरली.
"खरं सांगू विभा, तू तिला life-coaching करतेयस, पण ती भेटल्यापासून तुझीच मनस्थिती जास्त सुधारलीय." रश्मी हसत म्हणाली. " बरं, माझे reports झालेयत. मी कल्टी मारते. सोमवारी भेटूच." रश्मीने बॅग उचलली आणि ती निघाली.
विभा मनाशीच हसली. आरतीला भेटून तसे २-३ महिनेच झाले होते. पण अगदी पहिल्या भेटीपासूनच तिच्याबरोबर काही वेगळेच बंध जुळले होते विभाचे. अगदी विचित्र काळात आरती विभाच्या आयुष्यात आली होती. तीन महिन्यांपूर्वीचा तो फोन कॉल विभाला आठवला.

"I told you not to call me at my work... can't you get it?" विभा वैतागून फोनवर बोलली, ओरडलीच खरं तर.
"It's 5'o clock. Your clients are done. Don't fool me... and honestly, I don't care. I need those keys." पलीकडून तरुणही तितक्याच जोरात ओरडला.
"मिळणार नाहीत. मी त्या गाडीचे हफ्ते भरलेयत." विभा तणतणली.
"I did the down payment. And the car is on my name. तुझी आजी गेली परवा म्हणून I have waited for 3 days... Not any more. I am taking the car tomorrow. That's final. Use your old damn car. pathetic!" पलीकडून तरुणने फोन आपटला.
"Bloody..."
"hi... मी... चुकीच्या वेळी आलेय का?" मागून आवाज आला.
विभाने मागे वळून पाहिलं, तो एक तिशीतली मुलगी सरळ केबिनच्या दरवाज्यात येऊन उभी होती. "रश्मी आज क्लिनिक लॉक न करता गेली की काय!" विभा मनातल्या मनात म्हणाली.
"सॉरी, I am almost done. We don't take any clients after 5.... Wait... are you a client? तुम्ही मराठीत बोललात माझ्याशी..." विभा भानावर आली.
"नमस्कार, मी आरती. तुम्ही roommate शोधत आहात ना? मला कळलं. म्हणून आलेय भेटायला."
"ओह... पण मी अजून जाहिरात दिली नाहीये... आणि तसं नक्की ठरलंही नाहीये अजून... फक्त रश्मीला बोलले.. ओह.. ok... Please do come in..." विभा आरतीला म्हणाली. "मला please अहो-जाहो म्हणू नका... नकोस... बस ना."
आरती बसली. जुजबी ओळख झाल्यावर विभाने आरतीला खरी गोष्ट सांगितली. विभाचा नुकताच break-up झाला होता. कधी काळी तिच्यावर जीव ओवाळून टाकणाऱ्या तरुणची तिला आता नव्याने ओळख होत होती. विभाला त्याने मानसिक त्रास तर दिलाच होता पण त्याबरोबर आर्थिक बाबीत सुद्धा चांगलाच इंगा दाखवला होता. त्यात विभाची आजी दोन दिवसांपूर्वीच वारली होती. इतर वेळी सगळं सोडून विभा लगेच flight पकडून मुंबईला गेली असती; पण तरुणच्या विचित्रपणामुळे आणि त्यात स्वतःच्या क्लीनिकच्या जबाबदाऱ्यांमुळे विभाला नाईलाजाने इथेच थांबावं लागलं होतं. क्लीनिकचं लोन आणि त्यात हि सगळी परिस्थिती... कदाचित आता roommate ठेवली तर आर्थिक ताण थोडा कमी होईल की काय असा विचार फक्त एकदा तिने रश्मीला बोलून दाखवला... आणि लगेच आज ही मुलगी इथे...
"नाही म्हणजे अजून तुमचं... तुझं नसेल काही ठरलं तरी हरकत नाही... माझंही तसं ठरलं नाहीच आहे.. म्हणजे.. वेगळं राहणं.." आरती म्हणाली.
"मला कळलं नाही. तू चौकशी करायला आली आहेस कि नाही? रूम शोधतेयस की काही थट्टा चाललीय माझी? This is honestly the worst possible time for all this non-sense. मला सुद्धा कळत नाहीये... मी तुला माझ्याबद्दल सगळं का सांगत्येय.. who are you?" विभाचा धीर संपत चालला होता.
आरती दोन मिनिटं काहीच बोलली नाही. मग एकदम उठून म्हणाली, "मी येते. तुला घरी जायला तसाही उशीर होतोय. मी उद्या याच वेळेला पुन्हा येईन." आणि विभा काही उत्तर देण्याच्या आत आरती तडक निघून गेली.
विभाला सगळाच प्रकार विचित्र वाटला होता. पण दुसऱ्या दिवशी आरती पाच वाजून पाच मिनिटांनी खरोखरीच हजर झाली. त्यादिवशी मात्र दोघींच्या छान गप्पा झाल्या. विभाला आरतीच्या घरची परिस्थिती लक्षात आली. आरतीच्या लग्नाला तीन वर्षं होऊन गेली होती. मुलं नव्हतीच; त्यात नवरा-बायकोंना एकमेकांबद्दल वाटणारं आकर्षण कमी झालं होतं, आणि म्हणून 'थोडे दिवस एकमेकांपासून ब्रेक घेऊन पाहूया', असा निर्णय दोघांनी घेतला होता. निदान तेव्हा तरी विभाला आरतीने हेच सांगितलं होतं. या थोड्या दिवसांच्या ब्रेकसाठी आरती घर शोधत होती, पण तिला घाईदेखील नव्हती. "राहता कुठेही येतं, जिच्याबरोबर राहणार ती व्यक्ती आवडली पाहिजे, आणि खरं सांगायचं तर मला तू आवडलीस" असं म्हणाली होती ती. फक्त दोन भेटींमध्ये 'मला तू आवडलीस' असं म्हणणाऱ्या आरतीचं विभाला तेव्हाही खूप नवल वाटलं होतं. पुढे मग दोघींच्या भेटी... गप्पा वाढतच गेल्या. विभाने रूममेट ठेवण्याचा निर्णय जवळजवळ रद्द केला होता पण आरतीसाठी घराचे दरवाजे कायम उघडे होते. अधूनमधून आरती, हक्काच्या घरी राहायला जातात तशी विभाकडे येऊन राहायची. कधी अख्खा दिवस, कधी फक्त एका संध्याकाळपुरती... तिच्याशी बोलून विभाला नेहमीच मोकळं वाटत असे. आयुष्यात नुकत्याच घडलेल्या घटनांमुळे आलेल्या मानसिक ताणावर, हे आरतीचं येणं विभाला जणू एखाद्या मलमासारखं वाटत होतं.
आरतीच्या पहिल्या भेटीला साधारण ४-५ आठवडे लोटले असतील, तो एके दिवशी संध्याकाळी आरती मुसमुसतच विभाच्या घरी आली. घरी मोठं भांडण झालं असणार हे उघड होतं. सुरुवातीला आरती काही बोललीच नाही. विभासुद्धा काही न विचारता चहा करायला गेली. चहाचा कप समोर ठेवल्यावर आरतीने डोळे पुसले. "त्याला कळतच नाहीये... मी एकटी असते तशीही घरी. तो ऑफिसमध्ये असतो दिवसभर. रात्री तर वेगळेच झोपतोय सध्या आम्ही. मिळतोय की मग ब्रेक. पण म्हणजे थोडा वेळ घरी आल्यावर बोलायचं सुद्धा नाही का? मला खूप एकटं वाटतं... रविवारी तू तरी भेटू शकतेस.. पण बाकीचे दिवस तू सुद्धा busy असतेस. पूर्वी गाणी तरी गायचे.. आता कशातच उत्साह वाटेनासा झालाय. आजकाल नुसती झोपून राहते मी. उठून करू तरी काय? संसार दोघांचा असतो ना, पण जर त्याला काहीच नको असेल, तर मी तरी कशाला प्रयत्न करू?" आरतीने सगळं अक्षरश: ओकून टाकलं.
विभा आणि आरतीच्या गप्पा व्हायच्या, दोघीही आपापली मनं मोकळी करायच्या, पण आत्तापर्यंत बऱ्याचदा विभानेच तिची आयुष्याबद्दलची चिडचिड बोलून दाखवली होती. आरतीची भूमिका मुख्यतः ऐकून घेणारीची होती. 'स्वतःचं आयुष्य बोंबललेलं असताना दुसऱ्यांना कोणत्या हक्काने life-coaching करायचं...' हा विभाचा सगळ्यात मोठा आणि महत्त्वाचा प्रश्न असायचा. आणि त्यावर, 'Think of this period as a test for you' हे आरतीचं उत्तर असायचं. नकळतच आरती विभासाठी एक मोठा आधार बनली होती. त्यामुळे आजचं तिचं हे रूप पाहून विभा थोडी गोंधळली.
"थोडे दिवस इथेच राहातेयस का? माझेच कपडे वापर. पटकन खिचडी टाकते.. जेवूनच जा. चहासुद्धा गार झाला बघ..." विभा गडबडीतच म्हणाली. अशा प्रकारच्या तक्रारी आणि प्रश्न क्लिनिक मध्ये सोडवण्याची सवय होती तिला. पण स्वतःच्या जवळचं कोणीतरी माणूस ह्या अडचणीत सापडतं... तेव्हा.. नक्की काय करायचं...
"मला नकोय चहा. जाऊ दे. घरी बसून रडण्याचा कंटाळा आला म्हणून इथे येऊन बोलले.. इतकंच. मी निघते. वाटलं तर भेटेन पुन्हा. बाय." विभा काही बोलायच्या आत आरती घराबाहेर पडली होती. विभा जागच्या जागी थिजल्यासारखी उभी राहिली. ही काही बरंवाईट करणार नाही ना... फोन तरी... त्या दिवशी विभाच्या पहिल्यांदा लक्षात आलं... ह्या बाईचा आपल्याकडे फोन नंबरच नाहीये. सोशल मीडियावर चेक करायचं म्हणून विभाने फोन हातात घेतला.. आणि काही केल्या तिला आरतीचं आडनावच आठवेना... विभा त्या रात्री खूप बेचैन होऊन झोपली.
दुसऱ्या दिवशी आवरून विभा क्लीनिकमध्ये गेली खरी, पण आरती काही डोक्यातून जात नव्हती. रश्मी 'India trip'साठी रजेवर गेली होती. दिवसभराचे क्लायंट संपवून विभा घरी जाण्याची तयारी करायला लागली तो आरतीचा बाहेरून आवाज आला. "आहेस? वेळ आहे माझ्यासाठी?" विभा दचकलीच. "आहे. बरं झालं आलीस. ये. बस." विभा म्हणाली. आरती येऊन बसली.
"मला माहितेय तुझ्या क्लिनिकची वेळ संपलीय. पण माझ्यासाठी आता वेळ देशील?" आरतीला नक्की काय म्हणायचं होतं, विभाला कळलंच नाही.
"अगं, काहीही काय विचारतेस? घरीच चल. शांत बसून बॊलूया." विभा तिची बॅग उचलत म्हणाली.
"नाही. म्हणूनच इथे आल्ये. मला मदत हवीय तुझी. घरी आले की तू गोंधळून जातेस. काल तुझ्याशी बोलले तेव्हा वाटलं तू काहीतरी मदत करशील मला.. आधार देशील. पण तू सरळ बोलणंच टाळलंस. म्हणून इथे आले. You work as a life coach. Now be a life coach. To me. मूर्खपणा झालाय माझ्या आयुष्याचा." आरतीने त्राग्याने सगळं बोलून संपवलं.
विभा पुन्हा तिच्या खुर्चीवर बसली. त्या दिवसापासून आरती आणि विभाची sessions सुरु झाली. आरती दर शुक्रवारी विभाच्या क्लीनिकमध्ये यायची. वेळ मात्र तिने ठरवली होती.... ५ वाजून ५ मिनिटांची. विभासुद्धा तिच्या सेशनच्या आधीच सगळं आवरून ठेवत असे. म्हणजे दोघी मग एकत्रच घरी जायच्या. रश्मी सुट्टीवर असल्याने क्लिनिक बंद करायची घाईही नव्हतीच. क्लीनिकमध्ये मात्र आरती बऱ्याच विषयांवर मोकळेपणाने बोलत होती. संसारामधल्या अपयशाबद्दलची तिची खंत, एकटेपणाची आलेली भावना, छंद बाजूला सोडून दिल्यामुळे वाटत असणारा अपराधीपणा... ह्या सगळ्या गोष्टींवर विभा तिच्याशी चर्चा करायची. आरतीला मदत करताना विभाला ती स्वतःसुद्धा कुठेतरी सापडत होती.
गेले दोन शुक्रवार मात्र आरती आली नव्हती. रश्मी ट्रीपवरून परत आल्यापासून खरं तर आरतीचं येणं झालंच नव्हतं. त्यामुळे आज रश्मीनेच विषय काढला तेव्हा विभाला पुन्हा आरतीची काळजी वाटायला लागली. शेवटची भेटली, तेव्हा आरती तशी आनंदात होती. एक छान गाणंदेखील म्हणलं होतं तिने. आरती आनंदी दिसू लागली होती, छोट्या ट्रिप्स करून यायला लागली होती, गाण्याचा रियाझ करू लागली होती. तिला एकटेपणासुद्धा कमी जाणवू लागला होता... ती तसं म्हणाली देखील होती. पण पंधरा दिवस म्हणजे... बराच काळ झाला होता याला. विभाला थोडं बेचैन वाटू लागलं. ह्या सगळ्या विचारांच्याच तंद्रीत विभा घरी पोचली... तो drive-way वर आरती येऊन उभी होती. अस्ताव्यस्त कपडे, ओढलेला चेहरा, आणि पायात चपलाही नव्हत्या तिच्या. विभाला काही कळेना. विभाने घराचा दरवाजा उघडल्या क्षणी आरती सरळ आत जाऊन सोफ्यावर झोपली... विभाला काही विचारण्याची संधीही न देता.
त्या संध्याकाळी झोपलेली आरती जवळजवळ पुढचा अख्खा दिवस झोपूनच राहिली. विभाने बऱ्याचदा उठवायचा प्रयत्न करूनही तिला जाग आलीच नाही. तेव्हा मात्र विभाला शंका यायला लागली. हा प्रकार नक्कीच नॉर्मल नव्हता. विभाने मनातल्या मनात आरतीच्या सगळ्या लक्षणांची उजळणी केली. विभा डॉक्टर नसली तरी तिला मानसिक रोगांच्या लक्षणांची साधारण कल्पना होती. आणि अशा वेळी आपल्या क्लायंटला Life coach ची नाही तर psychiatrist ची गरज असते हेही तिला माहित होतं. विभाने तिच्या ओळखीच्या एका मानसोपचारतज्ज्ञाची भेट घ्यायचं ठरवलं. डॉ. पटेल तिच्या चांगल्याच ओळखीच्या होत्या. यापूर्वी दोघांच्या बाबतीत 'डिप्रेशन'ची तिला जेव्हा शंका आली, तेव्हा तिने डॉ. पटेलांनाच संपर्क केला होता. आताशा त्या दोघींमध्ये एक प्रोफेशनल मैत्रीचं नातं निर्माण झालं होतं. शिवाय शनिवारी इतर कुणाचीही अपॉइंटमेंट मिळणं तसंही शक्य नव्हतं. घाईघाईनेच विभाने फोन लावला.
"थोडी इमरजेंसी आहे. अगदी माझी फॅमिली मेंबर आहे हो... आज संध्याकाळची अपॉइंटमेंट मिळू शकेल? ५ वाजता चालेल?" विभा अगदी अजीजीच्या स्वरात विचारायला लागली.
"हे बघ विभा, this is extremely unusual. मी शनिवारी फक्त वेलनेस क्लासेस घेते. Why don't you come first thing on Monday? and call 911 if it's such an emergency. Get her admitted..." डॉ. पटेल म्हणाल्या.
"सॉरी डॉक्टर, खाजगी फेवर मागतेय. मी बाकी सगळी माहिती अगदी लगेच भरून देईन. तुम्ही भेटू शकलात तर खरंच खूप खूप बरं होईल. Technical issue असेल, तर आपण informally भेटू शकतो का?" विभा शक्य तितक्या नम्रपणे म्हणाली.
डॉ. पटेल विचारात पडल्या. विभाकडून अशा प्रकारचा फोन पहिल्यांदाच आला होता. इतर कोणी हे विचारलं असतं, तर 'unprofessional' म्हणून डॉ. पटेलांनी सरळ धुडकावून लावलं असतं... पण विभाचा आजचा आवाज काही वेगळाच होता. "All right विभा... Just for your sake.. let's just have a chat today. तसाही तुझ्या हातचा चहा घेऊन बरेच दिवस झालेत.. Let me just wrap up here and I will be there, at your house in about an hour?" डॉ. पटेल म्हणाल्या.
आरती अजूनही झोपलीच होती. तिला उठवून सांगावं असं काही विभाला वाटलं नाही. उठून तरातरा निघून गेली असती तर पुन्हा पंचाईत. डॉक्टर घरी यायच्या वेळीच तिला उठवावं असा विचार करून विभा घर आवरायला लागली. तास पटकन निघून गेला आणि डॉ. पटेलांनी 'almost there' चा मेसेज केला. विभा आरतीच्या जवळ गेली, तिला उठवायला. बराच वेळ प्रयत्न केल्यावर आरतीने डोळे उघडले. तिला थोडी कल्पना देणार इतक्यात दरवाज्याची बेल वाजली, आणि विभाने दरवाजा उघडला.
"हाय डॉ. पटेल, या ना. थँक्स अ लॉट हं... आणि अगदी खरंच सॉरी.. पण..."
"कोण आहे ग?" आरतीचा प्रश्न आला.
"या ना डॉक्टर, This is Aarti. हिच्याबद्दलच तुम्हाला बोलत होते. माझी क्लायंट आहे खरी पण त्याहीपेक्षा चांगली मैत्रीण आहे. She has been feeling low a bit lately, if you get what I mean..." विभा भराभर बोलायला लागली... आरतीला अजिबात बोलायची संधी न देता.
डॉक्टर पटेल सुरुवातीला थोड्याशा भांबावल्या, पण विभाचा एकूण आवेग बघून गोष्टी त्यांच्या लक्षात यायला लागल्या. त्यांनी विभाला बसून घ्यायला सांगितलं. थोडं हसून त्यांनी विभाशी बोलायला सुरुवात केली. "विभा, तुला थोडे प्रश्न विचारू? अगदी गप्पा मारूया साध्या. थोडं आरतीबद्दल सांगशील मला?" विभाला थोडं आश्चर्य वाटलं, पण तिने बोलावलं होतं डॉक्टरांना... विभाने सगळी माहिती.. अथपासून इतिपर्यंत सांगितली. पुढचे प्रश्न मात्र थोडे विचित्र आले.
"विभा, आरतीबद्दलचे थोडे खाजगी प्रश्न विचारते. आरती सकाळपासून काही जेवलीय का ग? Rather... what's her favorite food? How about drink? चहा कि कॉफी? आणि तुला भेटायला येते कशी? Car.. public transport? Does she live close-by?" डॉक्टरनी विचारलं. विभा विचार करायला लागली. आरतीने आज काही खाल्लं नव्हतं. झोपूनच होती ती... पण यापूर्वीही कधी ती काही खायची किंवा प्यायची नाही विभाकडे. कितीही तास बसली तरी तिने कधी पाणीसुद्धा घेतलं नव्हतं. तिचं येणं-जाणं... नेहमी अचानकच असायचं... किंवा तिच्या सोयीनं. सेशन्सची वेळसुद्धा तिनेच ठरवली होती. विभा स्वतःहून कधीच संपर्क करू शकली नव्हती तिला. आणि आत्ताच्या ह्या प्रश्नांना ती स्वतःहून उत्तरं... का? विभाला आता भीती वाटू लागली. डॉ. पटेल विभाच्या शेजारी येऊन बसल्या. विभाला शांत करायची जबाबदारी त्यांचीच होती.
"विभा, मला वाटतंय तुला कळतंय मी काय सांगणार आहे ते. तुझ्या शेजारी आरती बसली नाहीय. का? कशामुळे? याबद्दल आपण नक्की बोलूया. But I want you to come to my office, first thing in the morning. Let's work on this as soon as possible. Again, you have to be calm. मी आता निघतेय. शक्य असेल तर रश्मीला आज घरी बोलावून घे. शांत राहा. Take care." डॉ. पटेल निघून गेल्या. विभाला गळून गेल्यासारखं वाटलं. आरती अजूनही सोफ्यावर बसलेली होती. जिच्या आधारावर विभाला ती स्वतः पुन्हा सापडली होती, तिच्यापासून वेगळं होण्याचा निर्णय आता विभाला घ्यायचा होता. निःशब्दपणे विभाने फोन उचलला... मागून आरतीच्या गाण्याचा आवाज आला...
"घाल घाल पिंगा वाऱ्या, माझ्या परसात; माहेरी जा, सुवासाची कर बरसात..."

- समृद्धी